Po dość długiej przerwie zapraszamy do przeczytania drugiej części z cyklu Nieprzetłumaczalność tekstów Jamesa Hetfielda w której rozważamy, rozkładamy na części pierwsze, badamy, tłumaczymy i doszukujemy się wszelkich znaczeń słów napisanych oraz wyśpiewanych przez frontmana Metalliki. Tak samo jak w części pierwszej, którą możecie przeczytać TUTAJ artykuł jest bazowany na pracy dyplomowej pod tutułem „Lyrics’ Translatability – case study” absolwentki wydziału filologicznego z łódzkiego SANu badającej tłumaczenia tekstów Creeping Death, Blackened, Dyers Eve oraz The Unforgiven. W części pierwszej omawialiśmy Creeping Death. Ten temat jest już za nami, więc dzisiaj pod lupę bierzemy kolejny utwór - Blackened.




Praca oryginalna: Daria Gałązka
Tłumaczenie: No Leaf Clover

W kontekście tego, jak wyglądała thrash metalowa scena Bay Area w 1989 roku, koncept tekstu Blackened nie różnił się zbytnio od konceptu Creeping Death z 1984. Jednak tak jak w każdej formacji, włączając w to Metallicę jako zespół i NWOBHM [New Wave of British Heavy Metal] jako scenę muzyczną, pewne zmiany przychodzą naturalnie, organicznie i od wewnątrz, a niektóre zachodzą pod wpływem czynników zewnętrznych.

Od początku formowania się sceny thrash metalu tematy takie jak śmierć, korupcja, wojna czy inne konflikty fizyczne i emocjonalne, tekstowo, były nad wyraz popularne, a normalnie takie tematy nie byłyby wykorzystywane w żadnym innym gatunku muzycznym. Wszystkie te motywy były dziwnie atrakcyjne dla młodych, często gniewnych ludzi, a przy akompaniamencie szybkich, nieustępliwych riffów gitarowych idealnie pasowały do całości ich obrazu. Dla niektórych wojna nuklearna, zwłaszcza w latach zaraz po zimnej wojnie, była przerażająco fascynująca. Blackened można interpretować na wiele sposobów, ale najpopularniejszą wersją oraz tą najwłaściwszą pod względem interpretacji w świetle wydarzeń w USA pod koniec lat 80. jest to, że utwór opowiada o zjawisku nuklearnej zimy [Teorii Zimy Nuklearnej – przyp. No Leaf Clover – która jest hipotezą zmian klimatycznych wywołanych przez jednoczesny wybuch wielu bomb atomowych, gdzie uniesione przez wybuch pyły przysłaniają Słońce, czego skutkiem ma być rzekomo śmierć planety].




Dla wielu osób wielkie zmiany technologiczne były nie tylko ogromnym osiągnięciem, ale także największym koszmarem. Można powiedzieć, że najskuteczniejszą ucieczką od rzeczy, które najbardziej nas przerażają, jest próba niemyślenia o nich, zajęcie umysłu czymś zupełnie innym, aczkolwiek według uczonych stawianie czoła strachowi koniec końców doprowadzi do poznania tego czego się boimy [i jego akceptacji – przyp. No Leaf Clover]. Ludzie chcieli poznać swojego wroga, byli ciekawi, a niektórzy nawet lubili przypominać sobie te tragiczne, przerażające myśli. Wojna nuklearna była nowym, psychotycznym tematem, który sprawił, że przemysł muzyki heavy metalowej zanurzył się w „horror” jeszcze głębiej, więc tekst Hetfielda do Blackened nie jest tutaj w cale wyjątkiem. Co więcej, ludzie chcieli nie tylko przestraszyć się lub poznać swój strach, ale także poczuć więź emocjonalną z autorem, niezależnie od tego, czy chodziło o utwór, książkę czy film. Chcieli czegoś więcej niż tylko strachu. Czysta, niezdrowa fascynacja strachem dawno minęła, wraz z pierwszą połową dekady. W 1988 roku pożądana była emocjonalna więź między słuchaczem, a artystą.

W 1986 roku Cliff Burton, basista Metalliki, zginął w tragicznym wypadku w Szwecji podczas trasy Damage Inc. To wydarzenie nie tylko skutkowało utratą członka zespołu, ale również spowodowało poważne załamanie psychiczne u ocalałych, zwłaszcza u Jamesa. Nikt nie wiedział, jak ma poradzić sobie z tą sytuacją, nikt nie wiedział, czy zespół kiedykolwiek będzie jeszcze występował ani co będzie dalej. W noc wypadku James, Lars i Kirk zatrzymali się w hotelu, a według ich menadżera trasy, wszystko, co James mógł wtedy zrobić, to „upić się w trzy dupy i zniknąć na mieście”. Do tego czasu Metallica była już znana pod pseudonimem - Alcoholica, ale po tamtej nocy problem nadużywania alkoholu przez członków zespołu jeszcze się pogorszył.




James Hetfiled - umysł i dusza tekstów Metalliki stracił w życiu wszystko. Jego dzieciństwo było straszne, stracił obojga rodziców, był wyrzutkiem, który nie wiedział, jak właściwie funkcjonować w realnym świecie, a kiedy sytuacja się poprawiła i jego zespół zaczął odnosić coraz większe sukcesy, jego świat znów się zawalił. To była trudna decyzja dla Metalliki, aby spróbować znaleźć basistę, który zastąpiłby Cliffa i ostatecznie pozwoliłby się im zjednoczyć jako zespół. Krótko po wypadku James, Lars i Kirk wrócili do Stanów Zjednoczonych i zaczęli prowadzić przesłuchania z potencjalnymi zastępcami swojego basisty. To był jedyny sposób jaki znali na poradzenie sobie ze śmiercią jednego z ich największych przyjaciół i kolegi z zespołu - po prostu utrzymać zespół przy życiu, bez względu na wszystko.




Jason Newsted stał się kozłem ofiarnym zespołu już pierwszego dnia, kiedy stało się jasne, że będzie nowym basistą Metalliki. Reszta zespołu nie wiedziała, jak radzić sobie ze swoimi emocjami, więc „Newkid” stał się „tym gorszym” tylko dlatego, że nie był Cliffem. Tekst Blackened jest pełen złości, uczucia pustki i agresji. Nie tylko wszechobecny strach przed śmiercią i wojną nuklearną jest tam wyczuwalny, ale także widoczne są osobiste emocje Jamesa. Tekst można również interpretować jako opisujący wszelkiego rodzaju destrukcje, nawet osobiste zniszczenie, a wers otwierający - “Blackened is the end / Winter it will send / Throwing all you see / Into obscurity ...” pokazuje, że emocjonalny ból można wyrazić poprzez porównywania go do realnych, globalnych tragedii.

W pierwszej części łącznik utworu [łącznik - przejście, które pełni funkcję „pomostu” pomiędzy kolejnymi fragmentami utworu (ang. bridge) - przyp. No Leaf Clover] wyraża, jak społeczeństwo zareaguje na nadchodzące, niepowstrzymane zmiany, ale myśląc o wypadku drogowym z 1986 r., którego doświadczył zespół, można założyć, że James w rzeczywistości opisuje etapy, w których radził sobie ze śmiercią Cliffa. W drugiej części łącznika powraca temat zniszczenia Ziemi. Dla autorki przytaczanej pracy jest jasne, że śmierć Burtona musiała być ogromną częścią lirycznej burzy mózgów podczas sesji nagraniowych w 1988 roku. Nowy basista, nałogi, wiele żalu z powodu straty Cliffa, duże oczekiwania i strach przed ruszeniem naprzód bez przyjaciela były głównymi czynnikami, które ukształtowały Blackened.





Zanim w ogóle przeanalizujemy cały rzut tekstu i utworu, warto przyjrzeć się tytułowi. Słowo [Blackened] ma dwa ogólne znaczenia i jest tłumaczone na język polski jako [Osmolony (dymem)] lub [Szczerniały]. Biorąc pod uwagę to o czym jest tekst, oba te tłumaczenia mogą być poprawne, ale niekoniecznie oddają to, co oryginalny autor mógł mieć na myśli.

Tekst najprawdopodobniej dotyczy wojny i broni nuklearnej, więc można powiedzieć, że trauma z 1986 roku związana ze śmiercią Cliffa Burtona jest tam obecna zarówno w tekście, jak i w tytule. Choć [Szczerniały] może być dobrym rozwiązaniem w przekładzie tytułu, to o nuklearnym aspekcie nic nam nie mówi, a nawet jeśli, to bardzo mało i nie do końca w zrozumiały sposób. Dlatego w próbce przekładu autorki pracy tytuł został przetłumaczony jako [Nasz Czarny Koniec], co w ogólnej ocenie ma większy sens i lepiej oddaje przesłanie tekstu, zarówno ten nuklearny, jak i osobisty, związany ze śmiercią Burtona.

Wykres kołowy poniżej pokazuje procent opcji, które tłumaczenie tytułu piosenki jest lepsze.


* Wariant [Zczerniały] - tłumaczenie zostało podane w jednym z przykładowych tłumaczeń w próbce otrzymanej przez autorkę pracy i było już błędnie napisane.
*Opcja [Nasz Czarny Koniec] to tłumaczenie zaproponowane przez autorkę pracy.
*Trzecia opcja, którą można było wybrać to [Żadne z dostarczonych tłumaczeń nie jest poprawne/nie podoba mi się żadne z dostarczonych tłumaczeń].
Nie wszystkie z 7 przykładowych tłumaczeń Blackened zawierały tłumaczenie tytułu.

Opcja [Zczerniały] uzyskała 33,60% (91 głosów), opcja [Nasz Czarny Koniec] uzyskała 29,90% (81 głosów) oraz opcja [Żadne z podanych tłumaczeń nie jest poprawne/nie podoba mi się żadne z podanych] zdobyła 36,50% (99 głosów).





Otrzymane wyniki we wszystkich trzech opcjach są podobne. Nic dziwnego, że respondenci wybrali, że żadne z zaporponowanych tłumaczeń nie jest dobre [największa ilość głosów – przyp. No Leaf Clover], ponieważ słowo [Blackened] jest raczej trudne do zlokalizowania i zrozumienia. Ogólnie rzecz biorąc, ten tytuł oznacza coś, czego tak naprawdę nie da się ująć w łatwe sformułowania lub zawrzeć w jednym prostym, krótkim i chwytliwym słowie - jest to dość skomplikowana metafora. Wariant [Nasz Czarny Koniec] jest dość popularny, może nie jest to sformułowanie najbardziej chwytliwe, jednak oddaje pierwotne znaczenie i jest łatwo zrozumiałe dla odbiorców. Poza tym jest w ogólnym wydźwięku „złowieszcze”, co wpisuje się w ogólny obraz całej piosenki. Opcja [Zczernienie] zdobyła dużo głosów, ponieważ jest rzeczowa, łatwa do zrozumienia i krótka. Chociaż wybór błędu ortograficznego nie jest znany autorce pracy to jest on atrakcyjny dla odbiorcy, ponieważ takie tłumaczenie może wydawać się bardziej gniewne a co za tym idzie trafniejsze.

Na uwagę zasługuje fakt, że słowo [Blackened] pojawia się w tekście kilka razy, oczywiście z różnymi kolokacjami słownictwa, w zwrotkach i refrenie, co sprawia, że za każdym razem, gdy pojawia się to słowo, jego początkowe znaczenie jest inne. Autorka pracy poprzez tłumaczenie i interpretację, próbowała przełożyć swoją propozycję tłumaczenia tytułu do późniejszego tekstu piosenki. Dokonała go przy użyciu różnych odmian tłumaczenia użytego w tytule. Wers „And color our world blackened” autorka przetłumaczyła jako [I zmaluj nas na czarno]. Jest to zupełnie inny przekład od pierwotnego znaczenia, w którym główna uwaga kierowana jest na słowo [Koniec] i raczej skupia się na sformułowaniu [Osmolenie/Sczernienie]. Co ważne, autorce nie udało się dokonać tego samego w późniejszych wersetach, przez co te, w których słowo [Blackened] występuje wydają się niemożliwe do zaśpiewania w muzycznej aranżacji oryginalnej piosenki. Wszystkie inne zaproponowane tłumaczenia zawiodły w oddaniu tego, co kryje się pod [Blackened] we wszystkich innych wersetach, w których pojawia się to słowo.




Ostatnią kluczową i ważną częścią tłumaczenia tekstu jest pierwsza część łącznika. Nie wiadomo tego na pewno, ale jest to możliwe, że James Hetfield, odniósł się do swojej niedoli związanej z utratą przyjaciela. Jak opisano wcześniej, śmierć Burtona miała ogromny wpływ na zachowanie Hetfielda na scenie i poza nią, a także na jego emocje. Hetfield mógł powiązać wojnę nuklearną i jej konsekwencje ze smutkiem, gniewem i nieszczęściem po stracie przyjaciela. Autorka zinterpretowała tę część w podobny sposób, a zaproponowane przez nią tłumaczenie dobrze oddaje ten przekaz. Przekład jest również możliwy do zaśpiewania w oryginalnej aranżacji muzycznej, co było jednym z jego głównych celów.


Koniec części drugiej, ciąg dalszy nastąpi